بررسی تأثیر همزمان و جداگانه پدیده amo و نوسان های دمای سطح آب دریای خزر بر بارش ایران

در این پژوهش تأثیر دو پدیده نوسان دهه ای اقیانوس اطلس (amo) و نوسان¬های دمای سطح آب دریای خزر (csst) بر بارش کشور با استفاده از تحلیل هارمونیک بررسی شده است. بعد از تعیین فازهای دو پدیده این تحلیل بر روی داده های بارش 40 ایستگاه همدیدی مربوط به دوره 1961-2010 میلادی و برای شش ماه (نوامبر، دسامبر، ...، آوریل) انجام شد. با استفاده از این روش بر روی داده¬های احتمال تجمعی بارش مربوط به شش ماهه مورد نظر سه منحنی سینوسی برازش داده شد. ضرائب سری فوریه هر منحنی سینوسی شامل ضرائب اولر، دامنه نوسان¬ها، زاویه فاز و اهمیت هر هارمونی تعیین شد. نتایج نشان داد که در فاز مثبت و منفی پدیده amo هارمونی اول در همه ایستگاه ها دارای اهمیت بوده است و مقدار اهمیت هارمونی دوم و سوم کمتر از هارمونی اول بود. مقادیر بالای اهمیت هارمونی اول بیانگر این می باشد که مدل هارمونی توانایی کمتری برای نشان دادن تغییرات سه ماهه و دو ماهه را دارد و پدیده مورد نظر بر تغییرات درون شش ماه تأثیر کمتری دارد و مقادیر کم اهمیت هارمونی اول بیانگر توانایی بالای مدل در نشان دادن تغییرات کوتاهتر می¬باشد. در واقع اگر پدیده مورد نظر بر نوسان¬های تغییرات سه ماهه و دو ماهه بارش تأثیر داشته باشد مقدار اهمیت هارمونی دوم و سوم نیز بیشتر می¬شود و برعکس. در فاز منفی این پدیده نوسانات بارش در جنوب شرق و شرق بیشترین تأثیرپذیری را از این پدیده دارند. کمترین تأثیرپذیری هم در این دوره مربوط به سواحل غربی خزر و قسمت هایی از غرب می باشد. در فاز مثبت این پدیده نوسان¬های بارش در نیمه جنوبی کشور تأثیرپذیری بیشتری نسبت به نیمه شمالی داشته است. زمان اثر فاز مثبت و منفی پدیده amo بر نوسان¬های بارش در کشور در ماه¬های فصل زمستان می باشد. نتایج همچنین نشان داد سال¬هایی که دمای سطح آب دریای خزر (csst) در فاز منفی و مثبت خود بوده است هارمونی اول نقش زیادی در توجیه منحنی اولیه بارش داشته است و نقش هارمونی دوم و سوم کمتر بوده است. اهمیت تغییرات شش ماهه بارش در فاز منفی این پدیده در شرق، جنوب شرق و شمال غرب بیشترین مقدار بوده است. مقادیر دامنه نوسان ها نیز نشان داد که نوسان¬های تغییرات شش ماهه بارش در ایستگاه¬های غربی خزر کمترین تأثیرپذیری را داشتند. در فاز مثبت این پدیده نیز نوسان¬های بارش نیمه جنوبی کشور تأثیرپذیری بیشتری را از این پدیده داشتند. زمان این اثر نیز ماه¬های فصل زمستان می¬باشد. در ترکیب دو پدیده سال¬هایی که دو پدیده در فاز مثبت مشترک بودند اهمیت هارمونی اول در غرب، جنوب غرب و شرق بیشترین مقدار بوده است. دامنه نوسان ها در این دوره نشان داد که بیشترین تأثیرپذیری مربوط به ایستگاه شیراز می¬باشد و زمان تأثیر ترکیب این دو پدیده در بیشتر نقاط کشور در ماه نوامبر و دسامبر از فصل پاییز می¬باشد. در واقع اهمیت بالای هارمونی اول در نیمه جنوبی کشور در فازهای دو پدیده نشان می¬دهد که این دو پدیده بر تغییرات سه ماهه و دو ماهه بارش کمتر تأثیر دارد و این نیز می¬تواند به دلیل این باشد که منشأ سیستم¬های بارشی در جنوب کشور از کانون¬های مختلفی می¬باشد. اما به دلیل اینکه در نیمه شمالی کشور اغلب منشأ سیستم¬های بارش زا از یک کانون می-باشد هارمونی دوم و سوم نیز در این نواحی دارای اهمیت می¬باشند. کلمات کلیدی: amo، csst، بارش، هارمونی، دامنه نوسان، زاویه فاز.